درس دوم: عجایب صنع حق تعالی
درس دوم: عجایب صنع حق‌تعالی
بند اول:
قلمرو زبانی: وجود: جهان هستی/ صُنع: آفرینش، احسان و نیکویی/ تعالی: بلندمرتبه/ وی: آن/ نهر: رود، رودخانه/ جواهر: ج جوهر، گوهرها و چیزهای قیمتی/ معادن: ج معدن/ انواع: ج نوع، گونه‌ها/ نباتات: ج نبات، گیاهان/ برّ و بحر: خشکی و دریا/ میغ: ابر/ قوس قزح: رنگین‌کمان/ علامات: ج علامت، نشانه‌ها/ عجایب: ج عجیب، شگفتی‌ها/ آیات: ج آیه، نشانه‌ها/ نظر کنی: بیندیشی
قلمرو ادبی: مراعات نظیر (آسمان و آفتاب و ماه و ستارگان/ جواهر و معادن و زمین/ میغ و برف و تگرگ و رعدوبرق، قوس قزح و هوا و آسمان)/ تضاد (برّ – بحر)/ جناس (بر – بحر)
قلمرو فکری: هرچه در وجود است: هرچه در جهان هستی وجود دارد/ تو را فرموده: به تو دستور داده
بند دوم:
قلمرو زبانی: بساط:گستردنی،فرش/جوانب:ج‌جانب،کرانه‌ها/فراخ:گشاده،پهن/ لطیف:نرم و گوارا/به‌تدریج:کم‌کم/چون:مانند/دیبا:پارچۀ ابریشمی رنگین
قلمرو ادبی: تضاد(سخت- لطیف)/تشبیه(زمین چون دیبای هفت‌رنگ گردد)
قلمرو فکری: جوانب وی فراخ گسترانیده:اطراف آن را وسیع گسترده
بند سوم:
قلمرو زبانی: مرغان هوا:پرندگان آسمان/صورت:شکل و ظاهر/یکدگر:یکدیگر/آشیان:آشیانه،لانه/چون:چگونه
قلمرو ادبی: مراعات‌النظیر(مرغان هوا و حشرات و مورچه)
قلمرو فکری: نگاه کن مرغان هوا را:به پرندگان آسمان نگاه کن/هریکی را آنچه به کار آید:به هریک آنچه لازم بوده/چون به دست آورد:چگونه به دست بیاورد/آشیان
خود چون کند: چگونه لانه‌اش را بسازد.
بند چهارم:
قلمرو زبانی: هیچ:اصلا / ولکن:ولی/قندیل:چراغدان،مشعلی که از سقف آویزان کنند/بس:بسیار/مختصر:کوتاه
قلمرو ادبی: تشبیه(عالم به خانه،زمین به فرش،آسمان به سقف،ماه به چراغ، خورشید به شعله،ستاره به قندیل)/تضاد(بزرگ و مختصر)/تلمیح به«الله الّذی‌رفع السماوات‌بغیر‌عمدٍ‌ترَونَها»
قلمرو فکری: اگر در خانه‌ای شوی که به نقش و گچ کنده کرده باشند:اگر به خانه‌ای بروی که نقاشی و گچ‌بری کرده باشند/ صفت آن گویی:از آن تعریف می‌کنی/در وی
نمی‌گنجد:در آن جای نمی‌گیرد.
بند پنجم:
قلمرو زبانی: مثَل:داستان/ملِک:پادشاه/سوراخ:لانه/ جمال:زیبایی/ صورت:ظاهر/ غلامان:خدمتکاران/ سریر:تخت،اورنگ/ مُلک:پادشاهی
قلمرو ادبی: مراعات‌النظیر(مورچه و سوراخ و غذا/قصر و ملک و غلامان و سریر)
قلمرو فکری: هیچ خبر ندارد:بی‌خبر‌است
بند ششم:
قلمرو زبانی: قناعت:خرسند و خشنود بودن به مقدار کم/ می‌باش:باش/ بستان:بوستان/ معرفت:شناخت،علم/ مدهوش:سرگشته،سرگردان/ متحیر:متعجب، حیرت‌زده
قلمرو ادبی: کنایه(راه دادن:اجازه دادن)/ تشبیه(بستان معرفت)
قلمرو فکری: راهت داده‌اند:به تو اجازه داده‌اند
خودارزیابی درس عجایب صنع حق تعالی
۱. کدام بخش درس، به روز رستاخیز، اشاره دارد؟
در وقت بهار بنگر و تفکر کن که زمین چگونه زنده شود و چون دیبای هفت رنگ گردد، بلکه هزار رنگ شود.
۲. عبارت «هر یکی را آنچه به کار باید، داد» را توضیح دهید.
خداوند طبق عدل و داد، هر چیزی را که مورد نیاز آفریده‌هایش هست، در اختیارشان قرار داده تا بتوانند زندگی کنند. هیچ یک از آفریده‌های خدا بدون حکمت، بدون برنامه و بی‌هدف خلق نشده‌اند. خدای بزرگ همه آفریده‌ها را با برنامه و هدفمند خلق کرده است.
۳. بند «… و مَثَل تو چون مورچه‌ای …» چه ارتباطی با درک شگفتی‌های آفرینش دارد؟
اگر انسان بخواهد آفریده‌های هستی را درک کند همه هستی را به عنوان یک نظام کلی می‌بیند. انسان مثل مورچه ای است که اگر در آیات الهی و دنیای اطراف خود تفکر نکند، قادر به شناخت عظمت آفرینش و شگفتی های عالم هستی نخواهد بود.
شعرخوانی: پرواز
قالب شعر: غزل
واژه‌های قافیه: تنی،فروتنی،تنی،منحنی،دیدنی،پریدنی،نمی‌زنی
ردیف: ندارد
بیت ۱: در پیله تا به کی بر خویشتن تنی
پرسید کرم را مرغ از فروتنی
قلمرو زبانی: تنی:می‌تنی/ فروتنی:تنبلی و دون‌همتی/ پرسید کرم را:از کرم پرسید
قلمرو ادبی: تناسب:کرم- تنی/تشخیص
قلمرو فکری: مرغ از روی دون‌همتی که داشت از کرم ابریشم پرسید تا کی می‌خواهی در پیله دور خود ببافی؟
بیت ۲: تا چند منزوی در کنج خلوتی
دربسته تا به کی در محبس تنی
قلمرو زبانی: منزوی:گوشه‌نشین/محبس:زندان
قلمرو ادبی: تشخیص/تشبیه(محبس تن)
قلمرو فکری: تا کی در گوشۀ خلوت از مردم کناره‌گیری می‌کنی و تا کی در زندان تن،در را به روی خود می‌بندی؟
بیت ۳: در فکر رَستنم پاسخ بداد کرم
خلوت نشسته‌ام زین روی منحنی
قلمرو زبانی: رستن:رهایی،آزاد شدن/منحنی:خمیده
قلمرو ادبی: تشخیص(کل بیت)
قلمرو فکری: کرم پاسخ داد من به فکر رهایی و پرواز هستم و به این دلیل است که این‌گونه خمیده نشسته‌ام.
بیت ۴: هم‌سال‌های من پروانگان شدند
جَستند از این قفس، گشتند دیدنی
قلمرو زبانی: پروانگان:ج‌پروانه / دیدنی:مسند/«گ» در پروانگان:واج میانجی
قلمرو فکری: همسالان من به پروانه تبدیل شدند و از این قفس رهایی یافتند و تماشایی شدند.
بیت ۵: در حبس و خلوتم تا وارَهم به مرگ
یا پر برآورم بهر پریدنی
قلمرو زبانی: حبس:زندان/ وارهم:آزاد شوم،نجات یابم/ بهرِ:برای/ بهر:حرف‌اضافه/ پریدنی:متمم
قلمرو ادبی: تضاد(در حبس بودن- وارهیدن)/ تناسب(حبس- خلوت- وارهیدن)/ واج‌آرایی (ر)
قلمرو فکری: در زندان جسم خود گوشه‌نشینی اختیار کرده‌ام تا با مرگ رهایی یابم یا برای پریدن پر در بیاورم.
بیت ۶: اینک تو را چه شد کای مرغ خانگی
کوشش نمی‌کنی، پـرّی نمی‌زنی
قلمرو زبانی: اینک:حالا،اکنون/کای:که‌ای
قلمرو ادبی: تشخیص/تناسب(پر- مرغ)
قلمرو فکری: ای مرغ خانگی،اکنون چه شده که باوجود داشتن بال و پر پرواز نمی‌کنی و تلاشی هم نمی‌کنی؟
نوشتن درس عجایب صنع حق نعالی
۱. مترادف واژه‌های زیر را از متن درس بیابید و بنویسید.
سرگشته: حیران
رنگین کمان: قوس قزح
آفرینش: صنع
تخت: سریر
ابر: میغ
فرش: بساط
شناخت: معرفت
۲. در عبارت های زیر، هسته و نوع وابسته‌ها را مشخّص کنید.
الف) سنگ (هسته) سخت (وابسته پسین – صفت بیانی) و آب (هسته) لطیف (وابسته پسین – صفت بیانی)
ب) این (وابسته پیشین – صفت اشاره) همه (وابسته پیشین – صفت مبهم) آیات (هسته)
ج) چه (وابسته پیشین – صفت تعجبی) خلقت (هسته) شگفت انگیزی! (وابسته پسین – صفت بیانی)
د) کدام (وابسته پیشین – صفت پرسشی) مستمع (هسته) آگاه است؟
۳.پیام متن زیر را بنویسید.
«این عالَم، خانه خداست؛ چراغ وی ماه است و شعله وی آفتاب و تو از عجایب این، غافل؛ که خانه بس بزرگ است و چشم تو بس مختصر»
تلاش برای شناخت خدا از طریق توجه کردن (نگاه کردن) به جهان آفرینش و همه ی موجودات
عالیه است
خوبه