درس ۹ نهم: راز موفقیت

راز موفقیت

بند اول:

واژه های مهم: توس: شهری در نزدیکی مشهد / سپری کردن: گذراندن
دانش ادبی: گرد هم آمدن: کنایه از جمع شدن / بازی، شادی، کودکانه: مراعات نظیر / کوچه، میدان، شهر: مراعات نظیر

بند دوم:

واژه های مهم: لوح: وسیله ای شبیه تخته که شاگردان در قدیم روی آن می نوشتند. / محضر: جای حضور، درگاه / بحث : گفتگو و تبادل نظر / مناظره: بحث و گفتگوی رویارو برای شکست دادن طرف مقابل و اثبات سخن خود/ شگفت: عجیب، حیرت آور / نهفته: پنهان / طنین: آواز، صدا / چهار دیواری: منظور خانه/ طنین: آواز، صدا/ روح: روان، جان/ ناآرام: بیقرار، ناراحت
دانش ادبی: لوح، کتاب، محضر، استاد، مطالعه، تحقیق: مراعات نظیر. / شگفت زده کردن: کنایه از به تعجب واداشتن.
دانش زبانی: روح ناآرام او: «روح»:هسته، «ناآرام»: صفت بیانی، «او»: مضاف الیه. / مرجع ضمیر «او»، خواجه نصیرالدّین توسی است./ در گروه اسمیِ «هیچ چیز»، «هیچ»، صفت مبهم و «چیز»، هسته است.

بند سوم:

واژه های مهم: می مانست: شبیه بود/ فروزان: روشن، تابان، درخشان/ گویی: انگار، مثل اینکه، گویا.
نکته های ادبی: درخت وجود: اضافۀ تشبیهی (وجود به درخت تشبیه شده)/ به تشنه ای میمانست: تشبیه/ آب، بیابان، خورشید، تشنه: مراعات نظیر.

بند چهارم:

واژه های مهم: فراست: زیرکی، باهوشی/ روی سخن: طرفِ صحبت/ استاد حاسب: کمال الدین محمد حاسب از دانش وران و ریاضی دانان مشهور و هم عصر خواجه نصیر که مدتی استاد او بوده است.
نکته های ادبی: یک صدا بودن: کنایه از متحّد بودن/ بر زبان راندن: کنایه از گفتن/ تشبیه: نام تو را کوه آهن نهاده ام/ کوه: نماد استواری است.
دانش زبانی:  هرجا: «هر»: صفت مبهم، «جا»: هسته / جملۀ پس از «گفت» مفعول است. (چه چیز را گفت؟ «من نام تو را کوه آهن نهاده ام.»)

بند پنجم: 

واژه های مهم: محضر: جای حضور، درگاه/ رخسار: چهره/ نیم: نصف.

بند ششم:

واژه های مهم: فراگرفته ام: یادگرفته ام/ شهر توس: در اینجا منظور مردم توس است./ فام: پسوندی است به معنای رنگ/ نقره فام: نقره رنگ/ سیم: نقره/ سیمگون: مثل سیم، نقره ای/ غرق: فرو رفتن.
نکته های ادبی: شهر توس در آرامش فرو رفته: تشخیص / ماه چون ظرفی سیمگون می درخشد: تشبیه/ شب، آسمان، ستاره، ماه: مراعات نظیر.

بند هفتم:

واژه های مهم: فضا: میدان، عرصه/ فضای بیکران: آسمان/ کَران: کنار، گوشه، پایان/ بی کران: بی پایان، بی گوشه/ شناور: حرکت و شنا کردن/ می آموزم: فرامی گیرم.

بند هشتم:

واژه های مهم: شگفتا: عجبا/ هشیار: هوشیار، باهوش/ بیدار: آگاه/ فرا می گیری: یاد می گیری/ موفقیّت: پیروزی/ هرگز: هیچگاه، اصلا/ آزرده: افسرده، اندوهگین، دلتنگ / سینه؛ در اینجا به معنای حافظه و ذهن/ مشتاقانه: با شور و شوق، با علاقه/ گنجینه: جای گنج، خزانه
نکته های ادبی: گنجینۀ وجود: اضافۀ تشبیهی (وجود: مشبّه، گنجینه: مشبّه به).

نکته نگارشی: خط فاصله در ابتدای سخنان جوان، به جای عباراتی مانند «جوان گفت» آمده است. در داستان و نمایشنامه ها در گفتگوی افراد (دیالوگ ها)، نقل قول ها (گفتاوردها)، خط فاصله در ابتدای جمله و از سر سطر به جای نام گوینده درج می شود. در اینجا هم به دلیل آنکه گفت و گوی خواجه نصیر و جوان ادامه دارد، خط فاصله باز هم در ابتدای سطرها آمده است.

خواجه نصیرالدّین توسی:
ابو جعفر نصیرالدّین محمّد بن حسن توسی از علمای بزرگ ریاضی، نجوم و حکمت ایران در قرن هفتم و نیز از وزیران بزرگ آن دوره است که با تدابیر خاصّی از خرابی شهرها و کشتار دسته جمعی مردم به دست هالکو جلوگیری کرد. این دانشمند با تدبیر یکی از فقهای مذهب تشیّع است که هالکو را به ایجاد رصدخانه مراغه تشویق کرد. کتاب « اخلاق ناصری» از مشهورترین آثار او است.

آخرین پرسش

بند اول:

واژه های مهم: واپسین: آخرین/ رنجور: بیمار، دردمند/ رمق: نیرو، نا، توان/ می گرایید: گرایش داشت/ بستگان: خویشاوندان، اقوام/ اشکبار: گریان/ فقیه: دانشمند/ بالین: بستر/ حاضر آمد: حاضر شد/ اندوه: غم، ناراحتی
نکته های ادبی: شمع وجودش: اضافۀ تشبیهی (وجود: مشبّه، شمع: مشبّه به)/ شمع وجودش به خاموشی می گرایید: کنایه از اینکه در حال مرگ بود./ نفس به شماره افتادن: کنایه از در حال مردن بودن و به سختی نفس کشیدن/ دست، سر، روی: مراعات نظیر.

بند دوم:

واژه های مهم: مقطّع: قطع شده، ناپیوسته، بریده بریده/ تمنّا: خواهش/ تعرّض: حالتی از اعتراض به خود گرفتن،شکایت، شِکوه/ نادانسته: نادان، ناآگاه/ جاهل: نادان.
دانش زبانی: مسائل: جمعِ مکسّر مسئله/ چه جای این پرسش است: جای این سؤال نیست. (استفهام انکاری).
دانش ادبی: درگذرم: کنایه از بمیرم/ دانشمند، مسائل علمی، فقیه، پرسش، مسئله، پاسخ، دانستن و…: مراعات نظیر.

بند سوم:

واژه های مهم: برخاست: بلند شد/ شیون: گریه و زاری، نالۀ بلند/ یافتن: فهمیدن/ بلند آوازه: نام آور، معروف، مشهور/ شیوه: روش/ سفارش: توصیه.
نکته های ادبی: دیده از جهان فرو بست: کنایه از مردن/ «اُطلبُ العلمَ مِنَ المَهدِ اِلَى اللَّحِدِ»: تضمین
.
*آوردن عینِ آیه، حدیث، مصراع یا بیتی از دیگران را تضمین گویند. تضمین از آرایه های ادبی است.

ابوریحان بیرونی:

ابوریحان محمّد بن احمد، ریاضیدان و فیلسوف ایرانی(۴۴۰-۳۶۲ ه.ق)  اوایل عمر را در دربار خوارزمشاهیان گذرانید؛ سپس چند سال در گرگان، دربار قابوس بن وشمگیر به سر برد و کتاب «آثارالباقیه» را به نام آن پادشاه تألیف کرد. پس از آن محمود غزنوی او را با خود همراه ساخت و در بیشتر جنگ های محمود در هندوستان همراه او بود. با دانشمندان هند مصاحبت داشت و مواد لازم را برای تألیف کتاب «تحقیق ماللهند» فراهم آورد. از آثار مهمّ او می توان به کتاب «التّفهیم» اشاره کرد.