درس دوازدهم: شیر حق
شعر شیر حق
بیت۱:
از علی آموز اخلاص عمل
شیر حق را دان منزّه از دغل
دغل: حیله و نیرنگ، فریبکاری / اخلاص: پاکدلی / منزه: پاک
معنی بیت: اخلاص و درستکاری را از حضرت علی (ع) بیاموز، حضرت علی (ع) (شیر خدا) را از ناراستی و فریب کاری، پاک بدان.
بیت۲:
در غزا بر پهلوانی دست یافت
زود شمشیری برآورد و شتافت
غزا: جنگ
معنی بیت: در جنگ بر پهلوانی تسلط یافت و چیره شد. فوری شمشیر را بیرون آورد و خواست او را بکشد.
بیت۳:
او خدو انداخت بر روی علی
افتخار هر نبی و هر ولی
خدو: آب دهان / نبی: پیامبر / ولی: سرپرست
معنی بیت: آن پهلوان بر صورت حضرت علی (ع) ، آب دهان انداخت. حضرت علی که مایه افتخار پیامبران و اولیاست.
بیت۴:
در زمان انداخت شمشیر آن علی
کرد او اندر غزایش کاهلی
در زمان: فوری / کاهلی: سستی کردن
معنی بیت: آن حضرت فوری شمشیرش را زمین انداخت و در جنگ با آن پهلوان سستی کرد. (و به جنگ ادامه نداد)
بیت۵:
گشت حیران آن مبارز ، زین عمل
وز نمودن عفو و رحم بی محل
حیران: متحیر، متعجب، مدهوش / عفو: بخشش و گذشت
معنی بیت:آن پهلوان از این عمل و بخشش غیر منتظره حضرت علی(ع) متعجّب شد.
بیت۶:
گفت: بر من تیغ تیز افراشتی
از چه افکندی، مرا بگذاشتی؟
تیغ: شمشیر
معنی بیت: آن مبارز گفت: تو بر من شمشیر تیز کشیدی و قصد کشتن مرا داشتی، پس چرا شمشیرت را بر زمین انداختی و مرا رها کردی؟
بیت۷:
گفت: من تیغ از پی حق می زنم
بنده حقّم نه مأمور تنم
مامور: عامل، کارگزار
معنی بیت: گفت: من برای رضای خدا شمشیر می زنم و می جنگم. من بنده خدا هستم و مأمور جسمم نیستم. (برای هوای نفس خودم شمشیر نمی زنم. )
بیت۸:
شیر حقّم، نیستم شیر هوا
فعل من بر دین من باشد گوا
فعل: رفتار و کار
معنی بیت: من شیر خدا هستم و شیر هوا و هوس نیستم. رفتار و عملم بر دین و ایمانم گواهی می دهد.
بیت۹:
باد خشم و باد شهوت، باد آز
برد او را که نبود اهل نماز
خشم: غضب، عصبانیت / شهوت: میل و آرزو / آز: حرص و طمع
معنی بیت: خشم و شهوت و طمع آن کسی را گمراه می کند که اهل نماز نباشد.
بیت۱۰:
چون درآمد در میان، غیر خدا
تیغ را دیدم نهان کردن سزا
سزا: شایسته، سزاوار
معنی بیت: وقتی که در جنگ با تو عمل غیر الهی و غرض نفسانی پیش آمد،صلاح و کار درست را در این دیدم که شمشیرم را بیندازم و جنگ را ادامه ندهم.
خودارزیابی درس ۱۲
۱- در بیت اول، به کدام صفات حضرت علی اشاره شده است؟
شیر خدا – منزه از فریب کاری – خالص بودن برای خدا
۲- کدام بیت با مفهوم عبارت «الاعمالُ بِالنیات» مناسبت دارد؟
گفت: «من تیغ از پیِ حق میزنم / بنده حقم نه مأمور تنم» (بیت هفتم)
۳- مولوی، در بیت نهم، بر چه نکتهای تأکید دارد؟
کسی که اهل نماز و دیندار نیست، به راحتی گمراه می شود.
فعالیت های نوشتاری درس شیرحق
۱.برای هر یک از واژه های زیر، دو هم خانواده بنویسید.
اخلاص : خالص، مخلص، خلوص
حق : حقیقت، احقاق
مامور : امر، امور
۲.معادل معنایی واژه «اسد» را از متن درس بیابید و با آن یک تشبیه بسازید و ارکان آن را مشخص کنید.
اسد یعنی شیر که لقب حضرت علی (ع) است.
تشبیه:
او مانند شیر شجاع است.
او: مشبه
شیر: مشبه به
شجاع: وجه شبه
مانند: ادات تشبیه
۳. جاهای خالی نمودار زیر را با نوشتن کلمات مناسب کامل کنید.
کدام گل خوشبو:
کدام: صفت پرسشی
گل: هسته
خوشبو: صفت بیانی
چند مداد رنگی:
چند: صفت پرسشی
مداد: هسته
رنگی: صفت بیانی
۴. گروه های اسمی مشخص شده در جمله های زیر را به هسته و وابسته تجزیه کنید و در جدول قرار دهید.
چه انشای زیبایی، نوشته ای!
چه: صفت تعجبی
انشا: هسته
زیبا: صفت بیانی
عجب لباس گران قیمتی، به فقیر بخشیدی!
عجب: صفت تعجبی
لباس: هسته
گران قیمت: صفت بیانی
چه پرسش دقیقی از معلم پرسیدی!
چه: صفت تعجبی
پرسش: هسته
دقیق: صفت بیانی