درس ۷ نهم: پرتو امید

معنی شعر پرتو امید

۱. یوسف گم گشته، بازآید به کنعان، غم مخور
کلبه احزان شود روزی گلستان، غم مخور
واژه‌های مهم:گم‌گشته: گم شده/ کنعان: سرزمینی میان لبنان و سوریه/ احزان: غم‌ها
دانش ادبی:کلبه احزان: تشبیه / این بیت تلمیح به داستان حضرت یوسف دارد.
معنی بیت: یوسف گمگشته به وطن خود، کنعان، بازمی‌گردد. غمگین نباش خانه غم روزی به گلزار شادی تبدیل می‌شود.

۲. ای دل غمدیده، حالت به شود، دل بد مکن
وین سر شوریده، باز آید به سامان، غم مخور
واژه‌های مهم: شوریده: آشفته / غم دیده: غمگین / به: بهتر / سامان: آرام و قرار
دانش زبانی: به: صفت برتر (تفضیلی)
معنی بیت: ای دلِ اندوهگین حالِ تو، بهتر خواهد شد. نگران نباش ، این سر آشفته و نابسامان دوباره، آرامش و سامان می یابد.

۳. دور گردون، گر دو روزی بر مراد ما نرفت
دائما یکسان نباشد حال دوران، غم مخور
واژه‌های مهم: دور گردون: چرخش فلک و آسمان و روزگار / نرفت: جریان نداشت / دو روز: مدت خیلی کم / مراد: آرزو و هدف و خواسته / دائما: همیشه
معنی بیت: اگر گردش روزگار مدتی مطابق میل و آرزوهای ما نبود، نگران نباش و بدان که همیشه وضع و حال روزگار به یک شکل نیست.

۴. هان مشو نومید! چون واقف نه‌ای از سر غیب
باشد اندر پرده، بازی‌های پنهان، غم مخور
واژه‌های مهم: واقف: باخبر، آگاه / سر: راز / سر غیب: راز الهی پنهان
دانش زبانی:هان: شبه جمله
معنی بیت: آگاه باش و ناامید نشو، زیرا از رازهای پنهان خداوند باخبر نیستی، مطمئن باش که در پشت پرده و دور از چشمان ما اتفاق‌هایی می‌افتد که بر ما آشکار نیست.

۵. ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی بر کند
چون تو را نوح است کشتیبان، ز توفان، غم مخور
واژه‌های مهم:فنا: نابودی / ار: مخفف اگر
دانش ادبی:تلمیح به داستان حضرت نوح / مراعات نظیر: نوح، کشتی، سیل و توفان / اضافه تشبیهی:سیل فنا
معنی بیت: ای دل اگر فنا و نابودی مانند سیل جاری بشود و تمام هستی را دگرگون کند، تو غم نخور؛ زیرا نوح کشتیبان است و تو را از توفان نجات می دهد.

۶. در بیابان گر به شوق کعبه، خواهی زد قدم
سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان، غم مخور
واژه‌های مهم: شوق: میل و علاقه، اشتیاق / مغیلان: گیاه خاردار که میوه ای شبیه باقلا دارد، این کلمه در اصل ام غیلان بوده است به معنی مادر غولان و دیوها چون در قدیم فکر می کردند که غول ها و دیوهای بیابانی زیر بوته ها پنهان می شوند و مسافران و اهل کاروان را گمراه می کنند.
دانش ادبی:مراعات نظیر: بیابان، کعبه، مغیلان / تشخیص: سرزنش کردنِ خار مغیلان
معنی بیت: اگر می خواهی به شوق زیارت کعبه در بیابان گام برداری، حتی اگر خار مغیلان هم به تو رنج و آسیب برساند، غصه نخور (در راه رسیدن به هدف از سرزنش دیگران ناراحت نشو و سختی های راه را تحمل کن)

۷. گر چه منزل بس خطرناک است و مقصد، بس بعید
هیچ راهی نیست، کان را نیست پایان، غم مخور
واژه‌های مهم: بس: بسیار / بعید: دور / کان: مخفف که آن / گرچه: اگرچه
دانش ادبی:تضاد: منزل و مقصد / تکرار: بس و نیست
معنی بیت: گرچه  جای اقامت کاروان خطرناک و مقصد بسیار دور است بدان در دنیا راهی نیست که پایانی نداشته باشد؛ پس غصه نخور همه راه ها روزی به پایان می رسند.

۸. حافظا! در کنج فقر و خلوت شب‌های تار
تا بود وردت دعا و درس قرآن، شب بخیر
واژه‌های مهم: کنج: گوشه زاویه / خلوت: تنهایی / ورد: ذکر و دعای زیر لب
دانش ادبی: مراعات نظیر: شب، دعا و قرآن /  واج آرایی: د
معنی بیت: ای حافظ تا زمانی که در کنج فقر و تنهایی شب های تاریک،دعا و قرآن می خوانی، نگران و غمگین نباش.