درس ۲ هفتم:چشمۀ معرفت

درس دوم: چشمۀ معرفت

بند ۱:
در یکی از سال‌های نوجوانی که کنجکاوی خستگی‌ناپذیری داشتم، برای فراگرفتن و فهمیدن و به ویژه برای کشف کردن، سری به طبیعت روستا زدم.
واژه‌های مهم: کنجکاوی: پرسشگری، ریزبینی/ کشف کردن: پیدا کردن.
دانش ادبی: مراعات نظیر یا تناسب: «نوجوانی، کنجکاوی، خستگی‌ناپذیری» و «فراگرفتن، فهمیدن، کشف کردن»./ سر زدن: کنایه از دیدار و بازدید، تجدید دیدار.

بند ۲:
با نگاه‌های کنجکاوانه و تشنه، به درس بزرگ طبیعت می‌نگریستم. گوش می‌دادم، چشم می‌دادم، دل می‌دادم و روحم چنان غرق فهمیدن بود که از هیجان می‌لرزید. احساس می کردم هم اکنون چشمه های معرفت از درون من سرباز خواهند کرد و آب‌های زلال و سرد و گوارای فهم و دانایی در من خواهد جوشید. من اکنون درست نمی دانم که در آن لحظه‌ها تا کجا می‌فهمیدم و نمی‌دانم چه فهمی از آن زیبایی‌ها و آفرینش الهی داشتم اما یقین دارم که در کلاس شگفت آفرینش و زیبایی طبیعت، عظمت و جلال و جاذبۀ خالق درس را با همۀ وجودم لمس می‌کردم.
واژه‌های مهم: نگاه‌های کنجکاوانه: نگاه‌های دقیق/ گوش و چشم دادن: با دقّت گوش دادن و با دقّت نگاه کردن/ دل دادن: دل‌بسته شدن، عاشق شدن/ روحم چنان غرق فهمیدن بود: با تمام وجودم درک می کردم/ سر باز کردن: جاری شدن/ معرفت: شناخت/ چشمه‌های معرفت از درون من سر باز خواهند کرد: تمام وجودم پر از معرفت و شناخت خدا خواهد شد./ عظمت و جلال: مترادف.
دانش ادبی: نگاه‌های تشنه: جان‌بخشی/ تشبیه: درس بزرگ طبیعت/ مراعات نظیر: گوش، چشم، دل، روح/ دل دادن: کنایه از با تمام وجود توجّه کردن/ تشبیه: چشمه‌های معرفت/ تشبیه: آب‌های زلال و… فهم و دانایی / مراعات نظیر: آب، سرد، زلال، گوارا/ تشبیه: کلاس شگفت آفرینش.

بند ۳:
غرقۀ شکوه و اعجاز زیبایی خلقت بودم که ناگهان نوازش لطیف و خنکی را در لای انگشتان پاهای برهنه‌ام احساس کردم؛ آب، جوشش چشمه‌ها! آب، این روح مذاب امید و زندگی، تازه نفس، جوان، زلال و نیرومند با گام‌های استوار و امیدوار شتابان می‌رفت تا خود را به دهان خشک زمین و صدها کشتزار سوخته و نگاه‌های پژمردۀ هزاران درخت تشنه برساند و در رگ‌های خشکیدۀ جوی‌های مزرعه و کوچه‌باغ‌های مرده، جاری گردد.
واژه‌های مهم: غرقه: غرق شدن، فرورفتن، در اینجا «محو و مبهوت شدن»/ روحِ مُذاب: جانِ ذوب‌شده.
دانش ادبی: تشخیص: نوازش لطیف آب/ مراعات نظیر: آب، جوشش، چشمه، لطیف، خنکی/ تشخیص: آب، تازه‌نفس، جوان، زلال و نیرومند با گام‌های استوار و امیدوار شتابان می‌رفت/ تشخیص: دهانِ خشک زمین/ تشخیص: نگاه‌های پژمردۀ درختان/ تشخیص: درخت تشنه/ تشخیص: رگ‌های خشکیدۀ جوی‌های مزرعه/ تشخیص: کوچه‌باغ‌های مرده.

بند ۴:
سال دیگر که به روستا برگشتم، بر روی سبزه‌ها و کشته‌های سیراب، درختان سرسبز باغ و صحرا را دیدم که شاخۀ دست‌های خویش را به آسمان برافراشته بودند و دعا می کردند و کودکان پرنشاط گل بوته‌ها و نوجوانان امیدوار ذرت‌ها در گوش نسیم، آمین می‌گفتند و من با غرور و مهربانی و خشنودی، باغ و صحرا را تماشا می‌کردم و در درخت‌ها و بوته‌ها می‌نگریستم. گویی با هر یک از آنان آشنایی دیرینه دارم و با همۀ ساقه‌های سرسبز، رفیق و خویشاوندم. این نخستین باری بود که در برابر این همه عظمت و بزرگی و در میان این همه آفرینش خداوند، خود را که هنوز نوجوان بودم، بزرگ حس می‌کردم.
واژه‌های مهم: آمین:درخواست برآورده شدن دعا/ عظمت: بزرگی و شکوه.
دانش ادبی: تشخیص: سبزه‌ها و کِشته‌های سیراب/ تشبیه: شاخۀ دست/ تشخیص: دعا می‌کردند/ تشبیه:کودکان پرنشاط گل‌بوته‌ها/ تشبیه: نوجوانان امیدوار ذرّت‌ها/ تشخیص: گوش نسیم/ تشخیص: آمین می‌گفتند/مراعات نظیر: باغ و صحرا و درخت و بوته/ تشخیص: رفاقت و خویشاوندی با ساقه‌ها

بند ۵:
از صحرا باز‌می‌گشتم و نسیم، مانند مادری مهربان و آداب‌دان که به کودکان خویش، حق‌شناسی و ادب می‌آموزد، سرهای نهال‌های جوان و بوته‌های نوزاد خویش را به نشانۀ احترام و وداع با من خم کرده‌بود و من در آخرین نقطۀ دید که اندک اندک صحرا از نظرم ناپدید می‌شد، بار دیگر سرم را برگرداندم و با تکان دادن دست‌هایم به احساسات خاموش اما سرشار از پاکی و صفای این طبیعت و سبزه‌های معصوم پاسخ می‌گفتم و به خالق آنها می‌اندیشیدم و این بیت «سعدی» را زمزمه می‌کردم:
«برگ درختان سبز، درنظر هوشیار
هر ورقش دفتریست، معرفت کردگار»
دانش ادبی: تشبیه: نسیم مانند مادری مهربان/ تشخیص: نسیم بهاری… به کودکان خود ادب می‌آموزد/ مراعات نظیر: کودک، جوان، نوزاد / تشبیه: نهال‌ها به نوجوان و بوته‌ها به نوزاد تشبیه شده‌اند./ تشخیص: احترام نهال‌ها و بوته‌ها و وداع کردنشان/ تشخیص: خم شدن سر بوته‌ها برای وداع/ تشخیص: سبزه‌های معصوم/ تشبیه: برگ سبز درختان به دفتری برای خداشناسی تشبیه شده‌اند.
معنی بیت:هر برگ درخت سبزی (همه ی آفریده‌های خدا) در نگاه انسان دانا , مانند یک ورق از کتابی است که در مورد شناخت آفریدگار نوشته شده است و تفکر در آن موجب شناخت خداوند می‌شود.

دکتر علی شریعتی (۱۳۵۶– ۱۳۱۲ ه.ش): نویسندۀ فرهیخته معاصر، فرزند استاد محمّدتقی شریعتی در سال ۱۳۱۲ شمسی در مَزینان خراسان به دنیا آمد. در رشتۀ جامعه‌شناسی و تاریخ ادیان به درجۀ دکترا دست‌یافت. کتاب‌های «فاطمه فاطمه است»، «کویر» و «اسلام‌شناسی» از آثار اوست.